Ομάδα ATC: A06A Καθαρτικά

Η βισακοδύλη (bisacodyl) είναι ένα καθαρτικό με τοπική δράση, το οποίο ανήκει στην ομάδα του τριάρυλο-μεθανίου και το οποίο μετά τον δι' υδρολύσεως μεταβολισμό του διεγείρει το βλεννογόνο του παχέος εντέρου και προκαλεί περισταλτικές κινήσεις του κόλου.

Το καστορέλαιο (castor oil) είναι ένα φυτικό έλαιο που πιέζεται από τους σπόρους του καστοριού, Ricinus communis. Το καστορέλαιο χρησιμοποιείται φαρμακευτικά ως καθαρτικό και ως έκδοχο.

Η δανθρόνη (danthron) είναι ένα φυσικό προϊόν που εξήχθη αρχικά από τις ρίζες και το ρίζωμα του φυτού Polygonaceae. Η δανθρόνη είναι ένα κοκκινωπό, συνθετικό παράγωγο ανθρακινόνης. Η δανθρόνη έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως ως καθαρτικό.

Η δοκουσάτη (docusate) είναι ένας ανιονικός παράγοντας διαβροχής, ο οποίος δρα ως μαλακτικό των περιττωμάτων, μειώνοντας την επιφανειακή τάση και επιτρέποντας τη διείσδυση ύδατος και αλάτων στα συσσωρευμένα ξηρά και σκληρά κόπρανα. Η δοκουσάτη έχει επίσης διεγερτική δράση.

H γλυκερίνη (glycerol) με ωσμωτική κυρίως δράση χρησιμοποιείται ως καθαρτικό και χορηγούμενη με τη μορφή υποθέτων προκαλεί κένωση του ορθού σε ½ περίπου ώρα. Επίσης η γλυκερίνη από το στόμα χρησιμοποιείται ως αντιγλαυκωματικό που προκαλεί μέγιστη πτώση της ενδοφθάλμιας πίεσης σε 1 ώρα από τη λήψη της και το αποτέλεσμα διαρκεί 5 περίπου ώρες.

Η ισπαγχούλα είναι ιδιαίτερα πλούσια σε διατροφικές ίνες και βλεννώδεις ουσίες. Η ισπαγχούλα είναι ικανή να απορροφήσει έως και 40 φορές το βάρος της σε νερό. Η κινητικότητα του εντέρου και ο ρυθμός διέλευσης μπορούν να τροποποιηθούν από την ισπαγχούλα μέσω μηχανικής διέγερσης του τοιχώματος του εντέρου, ως αποτέλεσμα της αύξησης του εντερικού όγκου από το νερό και της μείωσης του ιξώδους του περιεχομένου του αυλού.

Η λακτιτόλη (lactitol) είναι ένας δισακχαρίτης, αποτελούμενος από γαλακτόζη και σορβιτόλη, ο οποίος δεν υδρολύεται από τις δισακχαριδάσες του λεπτού εντέρου. Ο μετασχηματισμός της λακτιτόλης σε οργανικά οξέα μικράς αλύσου αυξάνει την ωσμωτική πίεση στο παχύ έντερο, προκαλώντας έτσι αύξηση στο ύδωρ που περιέχεται στα κόπρανα και στον όγκο των κοπράνων, γεγονός που ερμηνεύει την υπακτική δράση.

Η λακτουλόζη είναι ένας συνθετικός δισακχαρίτης που δεν απορροφάται από το γαστρεντερικό σωλήνα και διασπάται από ορισμένα βακτηρίδια σε οργανικά οξέα χαμηλού μοριακού βάρους και διοξείδιο του άνθρακα, προκαλώντας ελάττωση του pH (αύξηση της οξύτητας) στον αυλό του εντέρου και αύξηση της ωσμωτικής του πίεσης με αποτέλεσμα την αύξηση του κατακρατούμενου ύδατος που καθιστά τα κόπρανα μαλακότερα. Η αύξηση του όγκου του εντερικού περιεχομένου έχει σαν αποτέλεσμα την διέγερση του περισταλτισμού του εντέρου, εξαφανίζοντας τη δυσκοιλιότητα και αποκαθιστώντας το φυσιολογικό ρυθμό του εντέρου.

Η λινακλοτίδη (linaclotide) είναι αγωνιστής του υποδοχέα γουανυλικής κυκλάσης C (GC-C) που προκαλεί σπλαχνική αναλγησία και ενεργοποιεί τους μηχανισμούς γαστρικής έκκρισης. Μέσω της ενεργοποίησης της γουανυλικής κυκλάσης C, έχει αποδειχτεί ότι η λινακλοτίδη συμβάλει στη μείωση του σπλαχνικού άλγους και στην αύξηση του χρόνου διάβασης μέσω του γαστρεντερικού συστήματος στα ζώα, καθώς και στην αύξηση του χρόνου διάβασης του παχέος εντέρου στους ανθρώπους.

Η μακρογόλη (macrogol) υψηλού μοριακού βάρους (4000) είναι ένα μακρύ γραμμικό πολυμερές, το οποίο συγκρατεί μόρια νερού με δεσμούς υδρογόνου. Όταν χορηγείται από του στόματος, οδηγεί σε αύξηση του όγκου των υγρών του εντέρου.

Το ανθρακικό μαγνήσιο (magnesium carbonate), MgCO3 (αρχαϊκή ονομασία magnesia alba), είναι ένα ανόργανο άλας. Η κύρια χρήση ανθρακικού μαγνησίου είναι η παραγωγή οξειδίου του μαγνησίου με φρύξη.

Το οξείδιο του μαγνησίου (magnesium oxide), ή μαγνησία, είναι μια εμπειρική φόρμουλα του οξείδιο του μαγνησίου και αποτελείται από ένα πλέγμα ιόντων Mg2 + και ιόντων O2− που συγκρατούνται μαζί με ιοντική σύνδεση. Το κατιόν είναι συμπαράγοντας όλων των ενζύμων τα οποία συμμετέχουν στη μεταφορά του φωσφόρου και παίζει ένα σημαντικό ρόλο στη νευροχημική διαβίβαση και στη ρύθμιση της μυϊκής διέγερσης.

Το θειικό μαγνήσιο (magnesium sulphate) αποτελεί συμπαράγοντα πολλών ενζυμικών συστημάτων και εμπλέκεται στη μεταφορά φωσφορικών, τη μυϊκή συσταλτικότητα και τη νευροδιαβίβαση.

Η μαννιτόλη (mannitol) ανήκει στη θεραπευτική κατηγορία των διουρητικών και διαγνωστικών παραγόντων για τη νεφρική λειτουργία, που δρουν μέσω της οσμωτικής διούρησης.

Η μεθυλοκυτταρίνη (methylcellulose) είναι μια χημική ένωση που προέρχεται από την κυτταρίνη. Η μεθυλοκυτταρίνη είναι ένα υδρόφιλο κολλοειδές που απορροφά νερό προκαλώντας τη διόγκωση σε ένα μαλακό πήκτωμα ομοιόμορφης συνοχής. Η μεθυλοκυτταρίνη χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της δυσκοιλιότητας. Κατατάσσεται ως καθαρτικό και λειτουργεί αυξάνοντας την ποσότητα των κοπράνων, γεγονός που βελτιώνει την εντερική κινητικότητα.

Η βρωμιούχος μεθυλναλτρεξόνη (methylnaltrexone) είναι ένας εκλεκτικός ανταγωνιστής της δέσμευσης οπιοειδών στον μ-υποδοχέα. Ως μια τεταρτοταγής αμίνη, η ικανότητα της βρωμιούχου μεθυλναλτρεξόνης να διαπερνά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό είναι περιορισμένη. Αυτό επιτρέπει στη βρωμιούχο μεθυλναλτρεξόνη να λειτουργεί ως περιφερικά ενεργός ανταγωνιστής μ-οπιοειδών σε ιστούς όπως ο γαστρεντερικός σωλήνας, χωρίς να επηρεάζει τις, μέσω των οπιοειδών, αναλγητικές δράσεις στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Η ναλδεμεδίνη (naldemedine) αποτελεί ανταγωνιστή της δέσμευσης των οπιοειδών στους μ-, δ- και κ-υποδοχείς οπιοειδών. Η ναλδεμεδίνη λειτουργεί ως περιφερικά δρων ανταγωνιστής των μ-υποδοχέων των οπιοειδών στους ιστούς, όπως ο γαστρεντερικός σωλήνας, μειώνοντας κατά συνέπεια τη δυσκοιλιότητα που προκαλούν τα οπιοειδή χωρίς να αναστρέφει τις επιδράσεις των οπιοειδών που μεσολαβούνται από το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ).

Η ναλοξεγκόλη (naloxegol) αποτελεί πεγκυλιωμένο παράγωγο του ανταγωνιστή των μ-υποδοχέων των οπιοειδών ναλοξόνη. Η πεγκυλίωση μειώνει την παθητική διαπερατότητα της ναλοξεγκόλης και επίσης καθιστά το σύμπλοκο υπόστρωμα για το μεταφορέα P-γλυκοπρωτεΐνης. Η ναλοξεγκόλη δρα ως περιφερικά-δρων ανταγωνιστής των μ-υποδοχέων των οπιοειδών στο γαστρεντερικό σωλήνα, μειώνοντας κατά συνέπεια τη δυσκοιλιότητα που προκαλούν τα οπιοειδή, χωρίς να επιδρά στο αναλγητικό αποτέλεσμα των οπιοειδών στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Στο έντερο η παραφίνη (paraffin) επαλείφει τα κόπρανα εμποδίζοντας την επαναρρόφηση του ύδατος. Έτσι η αύξηση του όγκου των κοπράνων από την κατακράτηση ύδατος και η προκύπτουσα αύξηση της γλοιότητάς τους διευκολύνουν την αφόδευση.

Η προυκαλοπρίδη (prucalopride) είναι ένα διυδρο-βενζοφουρανίλιο καρβοξαμίδιο με εντεροκινητικές δραστηριότητες. Η προυκαλοπρίδη αποτελεί επιλεκτικό και υψηλής συγγένειας αγωνιστή του υποδοχέα σεροτονίνης (5-HT₄), γεγονός που πιθανώς ερμηνεύει την εντεροκινητική της δράση.

Οι σεννοσίδες (sennosides) Α και Β προκύπτουν ως καθαρό εκχύλισμα καρπών σέννας, τιτλοποιημένο με ειδική μέθοδο. Φαρμακολογικώς διεγείρουν την εντερική κινητικότητα κυρίως του παχέος εντέρου και μειώνουν την απορρόφηση ύδατος και ηλεκτρολυτών.

Το πικοθειικό νάτριο (sodium picosulphate) διεγείρει την κινητικότητα του παχέος εντέρου και μειώνει την απορρόφηση νερού και ηλεκτρολυτών. Έτσι προκαλείται κάθαρση όταν υπάρχει χρόνια δυσκοιλιότητα ή θέλουμε να κενώσουμε το έντερο για να το εξετάσουμε.