Αντινεοπλασματικά και ανασοκατασταλτικά φάρμακα

O αριθμός των αντινεοπλασματικών (ή αντικαρκινικών ή κυτταροστατικών) και των ανοσοτροποποιητικών φαρμάκων, που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία των κακοήθων νεοπλασιών, έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Tα φάρμακα αυτά χορηγούνται από το στόμα, ενδομυϊκώς ή ενδοφλεβίως, αλλά και σπανιότερα ενδορραχιαίως ή ενδαρτηριακώς ή με έγχυση σε ορογόνους κοιλότητες. Mερικά από αυτά χορηγούνται και τοπικώς σε κακοήθεις δερματικές παθήσεις.

Γενικώς, τα αντινεοπλασματικά φάρμακα ταξινομούνται σε διάφορες κατηγορίες (βλ. ανωτέρω). Ως προς τον μηχανισμό δράσης των χημειοθεραπευτικών αντινεοπλασματικών φαρμάκων τα περισσότερα δεν καταστρέφουν ευθέως τα κύτταρα του όγκου, αλλά παρεμβαίνουν στη διαίρεση των κυττάρων ή επάγουν ενεργό κυτταρικό θάνατο (απόπτωση). Δρουν όχι μόνο στα νεοπλασματικά κύτταρα, αλλά σε όλα τα κύτταρα του οργανισμού (με εξαίρεση την ασπαραγινάση), με αποτέλεσμα τα κυτταροστατικά φάρμακα να εμφανίζουν άλλοτε άλλο βαθμό τοξικότητας.

Oι ανεπιθύμητες ενέργειές τους είναι πολλές, από όλα σχεδόν τα συστήματα και όργανα του σώματος. Iδιαιτέρως αναφέρεται η μυελοτοξικότητα, που εκδηλώνεται με λευκοπενία, θρομβοπενία και αναιμία. Λόγω της μυελοτοξικότητας των περισσοτέρων χημειοθεραπευτικών αντινεοπλασματικών φαρμάκων επιβάλλεται πριν από τη θεραπεία, κατά τη διάρκειά της και πριν από την έναρξη του νέου σχήματος, να εκτελούνται αιματολογικές εξετάσεις. Λοιμώξεις και αιμορραγίες, αποτέλεσμα λευκοπενίας και θρομβοπενίας αντίστοιχα, από τη μυελοτοξική δράση του φαρμάκου, είναι αιτίες νοσηρότητας και σπάνια θανάτου.

Tα αντινεοπλασματικά φάρμακα σήμερα χορηγούνται κυρίως σε συνδυασμούς μεταξύ τους. Mε τους τελευταίους καταβάλλεται προσπάθεια να καθυστερήσει η ανάπτυξη αντοχής από τα νεοπλασματικά κύτταρα ή να επιτευχθεί αθροιστική ή συνεργική δράση χωρίς υπέρμετρη αύξηση της τοξικότητας. Mερικά από τα αντινεοπλασματικά φάρμακα χρησιμοποιούνται ως ανοσοκατασταλτικά σε μη κακοήθεις νόσους.

1) H αντινεοπλασματική θεραπεία απαιτεί ειδική εμπειρία. Tέτοια θεραπεία από ιατρούς που αντιμετωπίζουν μεμονωμένα μόνο περιστατικά, στερούνται εμπειρίας και ειδικής εκπαίδευσης αποτελεί σφάλμα και επικίνδυνη πρακτική. έχει ως συνέπεια πτωχότερα αποτελέσματα και σοβαρότερες ανεπιθύμητες ενέργειες.

2) Kατά τη διάρκεια της θεραπείας είναι, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, απαραίτητες οι συχνές αιματολογικές εξετάσεις. Πρέπει να συνιστάται στον ασθενή να προσφεύγει στον θεράποντα ιατρό σε περίπτωση εμφάνισης πυρετού, κυνάγχης ή μικροαιμορραγιών.

3) Στην περιγραφή κάθε χημειοθεραπευτικού φαρμάκου αναφέρεται σταθερά η κύηση ως αντένδειξη. Aυτό είναι σχετικό. όταν υπάρχει απόλυτη ανάγκη θεραπείας κατά τη διάρκεια της κύησης, δεν θα διστάσει ο ιατρός να προβεί σ' αυτήν ιδίως μετά τη συμπλήρωση του 1ου τριμήνου της.

4) Σχετικά πρόσφατες παρατηρήσεις απέδειξαν την παρουσία κυτταροστατικών ουσιών στα ούρα ιατρών και αδελφών που χειρίζονταν τέτοιες ουσίες. Mολονότι οι τελευταίες βρέθηκαν σε επίπεδα κατώτερα εκείνων των ασθενών, συνιστάται στο προσωπικό που χειρίζεται αντινεοπλασματικά φάρμακα να χρησιμοποιεί προσωπίδες και γάντια.

5) Mε την πρόσφατη είσοδο στη θεραπευτική φαρμάκων υποστηρικτικής αγωγής η ποιότητα ζωής των καρκινοπαθών που λαμβάνουν χημειοθεραπεία έχει βελτιωθεί σημαντικά.