Ομάδα ATC: L01XX Άλλα αντινεοπλασματικά φάρμακα

Η ανταγκρασίμπη είναι εκλεκτικός, μη αναστρέψιμος αναστολέας του KRAS (ομόλογο του ιικού ογκογονιδίου σαρκώματος επίμυος Kirsten) G12C το οποίο σχηματίζει ομοιοπολικό δεσμό με τη μεταλλαγμένη κυστεΐνη στο KRAS G12C και ασφαλίζει τη μεταλλαγμένη πρωτεΐνη του KRAS στην ανενεργή, δεσμευμένη με το GDP διαμόρφωσή της, η οποία αποτρέπει την εξαρτώμενη από το KRAS κατάντη σηματοδότηση. Η ανταγκρασίμπη αναστέλλει την ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα των νεοπλασματικών κυττάρων σε κύτταρα που φέρουν τις μεταλλάξεις KRAS G12C και οδηγεί σε υποχώρηση στα KRAS G12C-θετικά μη κλινικά νεοπλασματικά μοντέλα με ελάχιστη εκτός στόχου δράση.

Η αφλιβερσέπτη, επίσης γνωστή ως VEGF TRAP στην επιστημονική βιβλιογραφία, είναι μια ανασυνδυασμένη πρωτεΐνη σύντηξης αποτελούμενη από συνδετικές μοίρες του VEGF προερχόμενες από τα εξωκυττάρια τμήματα των ανθρώπινων υποδοχέων VEGF 1 και 2 ενωμένα με την Fc μοίρα της ανθρώπινης ανοσοσφαιρίνης (IgG1). Η αφλιβερσέπτη αναστέλλει την ενεργοποίηση των υποδοχέων του VEGF και τον πολλαπλασιασμό των ενδοθηλιακών κυττάρων, αναστέλλοντας έτσι την ανάπτυξη νέων αγγείων που τροφοδοτούν τους όγκους με οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες.

Η αλτρεταμίνη είναι αντινεοπλασματικός παράγοντας. Ενδείκνυται για χρήση στην ανακουφιστική θεραπεία ασθενών με επίμονο ή υποτροπιάζοντα καρκίνο των ωοθηκών μετά από θεραπεία πρώτης γραμμής με συνδυασμό με σισπλατίνη και/ή αλκυλιωτικό παράγοντα. Δεν θεωρείται θεραπεία πρώτης γραμμής, αλλά μπορεί να είναι χρήσιμη ως θεραπεία διάσωσης.

Η αμσακρίνη (amsacrine) επιδρά επί των δεσμών αδενίνης-θυμίνης στο DNA του κυττάρου, ενώ αναστέλλει και την τοποϊσομεράση II. Η κυτταροτοξικότητά της είναι μεγαλύτερη κατά τη φάση S του κυτταρικού κύκλου, όταν τα επίπεδα της τοποϊσομεράσης είναι κατ' ανώτατο όριο.

Η αναγρελίδη (anagrelide) είναι αναστολέας της κυκλικής AMP φωσφοδιεστεράσης ΙΙΙ κι αναστέλλει τη δημιουργία και την ανάπτυξη κυττάρων στον μυελό των οστών που ονομάζονται «μεγακαρυοκύτταρα» και παράγουν τα αιμοπετάλια κι έτσι μειώνονται τα επίπεδα των αιμοπεταλίων.

Το τριοξείδιο του αρσενικού (arsenic trioxide) προκαλεί μορφολογικές μεταβολές στο DNA των ΝΒ4 κυττάρων της προμυελοκυτταρικής λευχαιμίας και τα οδηγεί σε απόπτωση. Επίσης το τριοξείδιο του αρσενικού προκαλεί καταστροφή ή μετουσίωση της πρωτεΐνης PML/RAR-άλφα.

Η L-ασπαραγινάση (L-asparaginase) υδρολύει την ασπαραγίνη σε ασπαρτικό οξύ και αμμωνία. Σε αντίθεση με τα κανονικά κύτταρα, τα λεμφοβλαστικά καρκινικά κύτταρα έχουν πολύ περιορισμένη ικανότητα για σύνθεση ασπαραγίνης, λόγω της σημαντικά μειωμένης έκφρασης της συνθετάσης της ασπαραγίνης. Ως εκ τούτου, αυτά απαιτούν ασπαραγίνη η οποία διαχέεται από το εξωκυττάριο περιβάλλον. Ως αποτέλεσμα της εξάντλησης της ασπαραγίνης που επάγεται από την ασπαραγινάση στον ορό, διαταράσσεται η πρωτεϊνοσύνθεση σε λεμφοβλαστικά καρκινικά κύτταρα χωρίς να επηρεάζει τα περισσότερα φυσιολογικά κύτταρα.

Η βελζουτιφάνη είναι αναστολέας του επαγόμενου από την υποξία παράγοντα 2 άλφα (HIF-2α). Η βελζουτιφάνη συνδέεται με το HIF-2α και σε συνθήκες υποξίας ή βλάβης της πρωτεϊνικής λειτουργίας VHL, η βελζουτιφάνη αναστέλλει την αλληλεπίδραση HIF-2α-HIF-1β, οδηγώντας σε μειωμένη μεταγραφή και έκφραση των γονιδίων-στόχων HIF-2α. In vivo, η βελζουτιφάνη έδειξε αντικαρκινική δράση σε μοντέλα ξενομοσχευμάτων ποντικού για καρκίνωμα νεφρικών κυττάρων.

Η σελεκοξίμπη (celecoxib) είναι ένα αντιφλεγμονώδες φάρμακο, το οποίο ανήκει σε μια κατηγορία φαρμάκων που ονομάζονται ειδικοί αναστολείς της C0X-2. Βοηθά στην ανακούφιση του πόνου, του οιδήματος και του πυρετού, που προκαλούνται από την αρθρίτιδα. Η σελεκοξίμπη δρα μέσω της μείωσης του επιπέδου των προσταγλανδινών, που παράγονται από τον οργανισμό και οι οποίες προκαλούν πόνο, οίδημα και πυρετό.

Η δενιλευκίνη (denileukin) diftitox συνδέεται λόγω υψηλής συγγένειας με το σύμπλοκο υποδοχέα της ιντερλευκίνης ΙΙ (IL-2), (η οποία εκφράζεται μόνο στα ενεργοποιημένα λεμφοκύτταρα) και αναστέλλει τη σύνθεση κυτταρικών πρωτεϊνών, με αποτέλεσμα το θάνατο των κυττάρων μέσα σε λίγες ώρες.

Η εφλορνιθίνη (eflornithine) αναστέλλει, με τρόπο μη αναστρέψιμο, τη δράση της αποκαρβοξυλάσης της ορνιθίνης, ενός ενζύμου που σχετίζεται με την παραγωγή του στελέχους της τρίχας από το θυλάκιο της τρίχας.

Η εριβουλίνη (eribulin) είναι ένας αναστολέας της δυναμικής ισορροπίας των μικροσωληνίσκων που ανήκει στην κατηγορία των αντινεοπλασματικών παραγόντων της αλιχονδρίνης (halichondrin). Είναι ένα δομικά απλουστευμένο συνθετικό ανάλογο της αλιχονδρίνης B, ενός φυσικού προϊόντος που απομονώθηκε από το θαλάσσιο σπόγγο Halichondria okadai.

Η εστραμουστίνη (estramustine) είναι ένα μοναδικό αντινεοπλασματικό φάρμακο με διπλό μηχανισμό δράσης. Η οιστρόνη και η οιστραδιόλη, παράγωγα του μεταβολισμού της φωσφορικής εστραμουστίνης, έχουν επιδείξει αντιγοναδοτροπική δράση, η οποία έχει σαν αποτέλεσμα τα ελαττωμένα επίπεδα της τεστοστερόνης, παρόμοια με εκείνα που επιτυγχάνονται μετά από χειρουργικό ευνουχισμό.

Ένας από τους μηχανισμούς με τους οποίους δρα η υδροξυκαρβαμίδη (hydroxycarbamide) είναι η αύξηση των συγκεντρώσεων εμβρυϊκής αιμοσφαιρίνης (HbF) σε ασθενείς με δρεπανοκυτταρικό σύνδρομο. Επιπλέον, η υδροξυκαρβαμίδη προκαλεί άμεση αναστολή στη σύνθεση του DNA δρώντας ως αναστολέας της ριβονουκλεοτιδικής ρεδουκτάσης, χωρίς να παρεμβαίνει στη σύνθεση του ριβονουκλεϊκού οξέος ή των πρωτεϊνών.

Η ιμετελστάτη είναι ένας ολιγονουκλεοτιδικός αναστολέας της ανθρώπινης τελομεράσης που δεσμεύεται στην πρότυπη περιοχή του RNA της ανθρώπινης τελομεράσης (hTR), αναστέλλει την ενζυματική δραστηριότητα της τελομεράσης και αποτρέπει τη δέσμευση τελομερών. Αυξημένη δραστηριότητα τελομεράσης και έκφραση RNA της ανθρώπινης αντίστροφης μεταγραφάσης τελομεράσης (hTERT) έχουν αναφερθεί σε MDS και κακοήθη βλαστοκύτταρα και προγονικά κύτταρα.

Η ιβοσιδενίμπη είναι ένας αναστολέας του μεταλλαγμένου ενζύμου IDH1. To μεταλλαγμένo IDH1 μετατρέπει το α-κετογλουταρικό οξύ (α-KG) σε 2-υδροξυ-γλουταρικό (2-HG), το οποίο εμποδίζει την κυτταρική διαφοροποίηση και προάγει την ογκογένεση τόσο σε αιματολογικές όσο και σε μη αιματολογικές κακοήθειες. Ο μηχανισμός δράσης της ιβοσιδενίμπης, πέραν της ικανότητάς της να μειώνει το 2-HG και να αποκαθιστά την κυτταρική διαφοροποίηση, δεν είναι πλήρως κατανοητός σε όλες τις ενδείξεις.

Η μιτοτάνη (mitotane) είναι μια δραστική ουσία με κυτταροτοξική δράση στα επινεφρίδια, μολονότι φαίνεται ότι μπορεί επίσης να προκαλέσει επινεφριδική αναστολή χωρίς καταστροφή κυττάρων. Τα διαθέσιμα στοιχεία παρέχουν ενδείξεις ότι η μιτοτάνη μεταβάλλει τον περιφερικό μεταβολισμό των στεροειδών και καταστέλλει απευθείας τον φλοιό των επινεφριδίων. Η χορήγηση μιτοτάνης επιδρά στον εξωεπινεφριδικό μεταβολισμό της κορτιζόλης στον άνθρωπο, οδηγώντας σε μείωση των μετρήσιμων 17-υδροξυκορτικοστεροειδών, παρόλο που δεν μειώνονται τα επίπεδα κορτικοστεροειδών στο πλάσμα.

Η νιρογκασεστάτη είναι ένας εκλεκτικός αναστολέας της γάμμα εκκριτάσης που αναστέλλει την πρωτεολυτική ενεργοποίηση του υποδοχέα Notch (υποδοχέας κυτταρικής επιφάνειας που μεταφέρει σήματα μικρής εμβέλειας αλληλεπιδρώντας με διαμεμβρανικούς συνδέτες). Όταν απορυθμίζεται, ο Notch υποδοχέας μπορεί να ενεργοποιήσει μονοπάτια που συμβάλλουν στην ανάπτυξη του όγκου.

Η πεγασπαργάση (pegaspargase) προκύπτει από την ομοιοπολική σύζευξη L-ασπαραγινάσης προέλευσης από Escherichia coli με μονο-μεθοξυ-πολυαιθυλενογλυκόλη. Ο μηχανισμός δράσης της L-ασπαραγινάσης είναι η ενζυματική διάσπαση του αμινοξέος L-ασπαραγίνη σε ασπαρτικό οξύ και αμμωνία. Η εξάντληση της L-ασπαραγίνης στο αίμα έχει ως αποτέλεσμα την αναστολή της πρωτεϊνοσύνθεσης, της σύνθεσης του DNA και της σύνθεσης του RNA, ειδικά σε λευχαιμικούς βλάστες που αδυνατούν να συνθέσουν L-ασπαραγίνη, οπότε υφίστανται απόπτωση.

Η πεντοστατίνη (pentostatin) είναι ένας ισχυρός αναστολέας της μεταβατικής κατάστασης του ενζύμου απαμινάση της αδενοσίνης (ADA). Η μεγαλύτερη δραστικότητα του ADA παρατηρείται στα κύτταρα του λεμφικού συστήματος, περισσότερο στα Τ-, παρά στα Β-κύτταρα και είναι μεγαλύτερη η δραστικότητα του ADA στα κακοήθη νοσήματα από Τ-κύτταρα, σε σύγκριση με τις κακοήθειες των Β-κυττάρων. Έχει δειχθεί ότι η πεντοστατίνη δρα έναντι μιας ποικιλίας κακοηθειών του λεμφικού συστήματος, αλλά είναι ιδιαίτερα δραστική σε καρκίνους βραδείας εξέλιξης με μικρότερη συγκέντρωση ADA, όπως είναι η λευχαιμία εκ τριχωτών κυττάρων.

Η σοτορασίμπη είναι εκλεκτικός αναστολέας του KRAS G12C (ομόλογο του ιικού ογκογονιδίου σαρκώματος επίμυ Kirsten), ο οποίος προσδένεται με ομοιοπολικούς και μη αναστρέψιμους δεσμούς στη μοναδική κυστεΐνη του KRAS G12C. Η απενεργοποίηση του KRAS G12C από τη σοτορασίμπη αποκλείει την κυτταρική σηματοδότηση και την επιβίωση των κυττάρων, αναστέλλει την κυτταρική ανάπτυξη και προάγει την εκλεκτική απόπτωση σε όγκους που φέρουν μετάλλαξη του KRAS G12C, μια ογκογόνο οδηγό μετάλλαξη καρκινογένεσης.

Η τεμπενταφούσπη είναι μια διειδική πρωτεΐνη σύντηξης, αποτελούμενη από έναν υποδοχέα Τ κυττάρων (TCR, περιοχή στόχευσης) συντηγμένο με ένα θραύσμα αντισώματος που στοχεύει την CD3 (συστάδα διαφοροποίησης 3, περιοχή επενεργητή). Το άκρο TCR συνδέεται με υψηλή συγγένεια σε ένα πεπτίδιο gp100 που παρουσιάζεται από το ανθρώπινο λευκοκυτταρικό αντιγόνο – A*02:01 (HLA-A*02:01) στην κυτταρική επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων του μελανώματος του ραγοειδούς χιτώνα, ενώ η περιοχή επενεργητή συνδέεται στον υποδοχέα CD3 του πολυκλωνικού Τ κυττάρου.

Η βενετοκλάξη είναι ένας ισχυρός, εκλεκτικός αναστολέας της B-cell lymphoma (BCL)2, μιας αντιαποπτωτικής πρωτεΐνης. Σε κύτταρα ΧΛΛ και ΟΜΛ έχει καταδειχθεί υπερέκφραση της BCL-2, η οποία βοηθά την επιβίωση των κυττάρων του όγκου και έχει συσχετιστεί με την αντίσταση στη χημειοθεραπεία. Η βενετοκλάξη προσδένεται απευθείας στη BH3-αύλακα δέσμευσης της BCL-2, εκτοπίζοντας αποπτωτικές πρωτεΐνες που περιέχουν το μοτίβο ΒΗ3, όπως η BIM, ώστε να ξεκινήσει η διαπερατοποίηση της εξωτερικής μεμβράνης του μιτοχονδρίου (ΜΟΜΡ), η ενεργοποίηση των κασπασών και ο προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος.